عملکرد و بهره‌وری مصرف آب گندم در تناوب زراعی پنبه-گندم در تیمارهای مختلف خاک‌ورزی و بقایای گیاهی

  به منظور تعیین اثر سطوح مختلف آب آبیاری بر میزان عملکرد، حجم آب مصرفی و بهره­وری مصرف آب و خصوصیات زراعی محصولات در تناوب زراعی پنبه-گندم در منطقه معتدل خراسان رضوی، آزمایشی با استفاده از طرح کرت‌های دوبار خرد شده بر پایه بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات گناباد و در سال زراعی 95-1394 انجام شد. تیمار روش خاک­ورزی در سه سطح (بدون شخم، شخم متداول و شخم کاهش یافته) در کرت­های اصلی، تیمار مدیریت بقایا در سه سطح (شامل بدون بقایا، حفظ 30 درصد بقایا و حفظ60 درصد بقایا) در کرت­های فرعی و سطوح مختلف آب آبیاری در سه سطح (50، 75  و 100 درصد آب مورد نیاز بر اساس سند ملی آب) در کرت­های فرعی فرعی قرار گرفت. برای کشت گندم از رقم پارسی استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه گندم بصورت غیر معنی­داری از تیمار بی خاک­ورزی و بدون بقایای گیاهی حاصل شد. حذف عملیات خاک­ورزی و کشت مستقیم موجب افزایش عملکرد دانه گندم گردید که از نظر اقتصادی نیز قابل توصیه می­باشد زیرا موجب کاهش هزینه­های تولید می­شود. حفظ یا حذف بقایای گیاهی تاثیر معنی­داری بر عملکرد نداشت ولی اثرات مثبت بقایای گیاهی بر بهبود خصوصیات خاک و به تبع آن بر عملکرد محصولات زراعی در میان مدت یا دراز مدت قابل انتظار می­باشد. در مورد برهمکنش اثر تیمارهای خاک­ورزی × بقایای گیاهی × آبیاری، بیشترین میزان عملکرد از تیمار بی­خاک­ورزی با حفظ 30% بقایا و سطح آبیاری 100 درصدآب مورد نیاز به میزان 6249 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بیشترین میزان بهره‌وری مصرف آب گندم از تیمار بدون خاک­ورزی، بدون بقایا و سطح آبیاری 50 درصد به میزان 57/1 کیلوگرم در مترمکعب حاصل شد. بیشترین عملکرد گندم از تیمار آبیاری کامل (100% آب مورد نیاز ) بدست آمد که با تیمار کم آبیاری 75% تفاوت آماری معنی­دار داشت. با اعمال تیمار آبیاری 50%، عملکرد گندم 3/36 درصد و با اعمال تیمار آبیاری 75% عملکرد گندم 5/31 درصد نسبت به تیمار آبیاری 100% (شاهد) کاهش معنی­دار یافت. بنابراین، امکان صرفه­جویی در آب مصرفی گندم در کشاورزی حفاظتی وجود دارد زیرا بهره­وری مصرف آب در مقایسه با کشاورزی رایج افزایش می یابد.